Anasayfa
Doğum tarihi
tarafından Giriş
Linux, serbestçe dağıtılabilen, çokgörevli, çok kullanıcılı UNIX
işletim sistemi türevidir. Linux, Internet üzerinde ilgili ve meraklı
birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC
uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen
ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70'li yılların ortalarında büyük
bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak
geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya
çıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli
markası olduğundan dolayı birçok şirket, aynı temele dayanan işletim
sistemleri için değişik isimler kullanagelmişlerdir. Örnek olarak
Hewlett-Packard HP-UX
IBM AIX
Sun Microsystems SunOS
kullanmaktadırlar. Bugün kişisel bilgisayarlardan
süper bilgisayarlara kadar biçok bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX
türevleri mevcuttur. Ne var ki bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir
noktada durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.
Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde
öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve Internet üzerinde meraklı bir çok
yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux gelişimi açık bir
şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık
olarak Internet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında
kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tesbit
edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme
aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim
sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir.
Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından
biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından
tesbit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla
düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri saatler içerisinde
güncellenebilmektedir.
Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş
olan Minix işletim sistemine dayanmaktadır. Linus Torvalds boş
zamanlarında Minix'ten daha iyi bir Minix işletim sistemi yaratmak
düşüncesiyle 1991 Ağustos sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini
oluşturdu. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı.
Linus, comp.os.minix haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim
sistemi geliştirmekte olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını
beklediğini yazmıştı. İşletim sisteminin çekirdeği için verilen
numaralar kısa sürede bir standart kazandı. a.x.y seklinde belirtilen
çekirdek türevlerinde y bulunulan seviyeyi, x gelişim aşamasını
göstermektedir. Tek sayılı x'ler geliştirme aşamalarını çift sayılı x'
ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik
Linux sürümlerini belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ağustos 1997
içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux çekirdeği 2.0.30, en son
gelişim aşamasındaki çekirdek ise 2.1.47'dir.
Linux gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme
göstermiş, çesitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım
desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve
uygulama yazılımlarını biraraya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve
kullanımını yaygınlaştırmışlardır.
Linux'un Desteklediği Donanımlar
Linux şu anda başta IBM-PC uyumlu kişisel
bilgisayarlar olmak üzere Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanlı
bilgisayarlar üzerinde, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları, Alpha
işlemcili kişisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM
mimarilerinde çalışmaktadır.
IBM uyumlu kişisel bilgisayarlar üzerinde 80386
ve üzeri (80486 80586 Pentium PentiumPro ve türevleri) değişik
üreticilerin işlemcileri ile sorunsuz olarak çalışmaktadır. 80286 ve
8086 işlemcili bilgisayarlar için sınırlı kabiliyette Linux uygulamaları
mevcuttur.
AGP, PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her
türlü anakartı desteklemektedir.
Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM
desteklenmektedir.
AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL
veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartına uyumlu destek bulunduğu
sürece SCSI diskler ve diğer cihazlar desteklenmektedir.
IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri ve bazı özel CD-ROM
kontrol kartları desteklenmektedir.
Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya
uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Pencere ortamında genel VGA ve SVGA
uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok
görüntü kartı desteklenmektedir.
Birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı, ISDN, ATM,
FDDI, SLIP, CSLIP, PPP desteği verilmektedir.
Başta SoundBlaster, Gravis Ultrasound olmak üzere
birçok ses kartı desteklenmektedir.
Linux altında hangi donanımların desteklendiği
ile ilgili ayrıntılı bilgiyi
Hardware-HOWTO'dan alabilirsiniz. HOWTO belgeleri
hakkında daha geniş bilgi ve nereden temin edeceğiniz kitabın sonunda
ayrıntılıca anlatılmıştır.
Makinanızda Linux çalıştırmak için kullanacağınız
uygulamalara bağlı olarak en az bir 386SX işlemci ve 4 Mbyte RAM'a
ihtiyaç duyacaksınız. Sabit disk üzerinde ise en az 40 Mbyte'lik bir
alan ayırmanız gerekecektir. Rahat bir kullanım için en az 8 Mbyte RAM
ve 200 Mbyte sabit disk ve bir 486 işlemci önerilmektedir.
Linux'un Kullanım Amaçları
Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala
devam ediyor olması biçcok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda
kullanılamayacağının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim
sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok
alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Kişisel Kullanım
Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi
altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi
veya eğitimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar
kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel
bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi
kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak
Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için
bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır.
Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel
bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim
yazılımları, veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye
gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları
desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.
Internet Sunucusu
Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu
yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu
olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan
servislerin çeşitliliği, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması,
kolay yapılandırılabilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile
yaygın olarak Internet servislerinin verilmesi amacıyla
kullanılmaktadır. Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere
destek verecek sekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux
WWW sunucu
DNS sunucu
NFS sunucu
NIS sunucu
X Pencere sunucu
BOOTP sunucu
SMTP sunucu
FTP sunucu
listitemST sunucu
NEWS sunucu
gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra
NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk
ve yazıcı servisi)
SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT
ve WfW için disk ve yazıcı servisi)
APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar
için disk ve yazıcı servisi)
verebilmektedir.
Ağ Elemanı
Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının
yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden
fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router)
olarak da kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir
geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayırca
yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla
güvenlik duvarı (firewall) olarak yapılandırılabilmektedir. Buna ek
olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden ayıran
bir köprü (bridge) olarak da
hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin
bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux
kullanılmaktadır.
Nereden Linux Bulabilirim?
Linux işletim sistemiminin temelini oluşturan
çekirdek, bu çekirdeğin kullandığı destek kütüphaneleri ve uygulama
yazılımları bir araya getirilerek, yükleme yazılımları da eklenerek
Linux dağıtımları meydana getirilmektedir. Bu dağıtımlar temel olarak
bir kullanıcının Linux kullanmak için ihtiyaç duyabileceği bir çok
yazılımı bir araya getirirler. Bu dağıtımların çoğu Internet üzerinde
anonim FTP arşivlerinde bulunabilmektedirler. Internet erişimi
bulunmayan kişilerinde (veya Internet'ten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen
kişilerin) yararlanabilmesi için çesitli CD-ROM şirketleri tarafından
CD-ROM üzerinde dağıtımlar meydana getirilmiştir.
Linux dağıtımları ve bunların nereden temin
edilebileceği hakkında ayrıntılı bilgi, Linux Kurulumu ve Başlangıç
başlığı altında bulunabilir.
Belge Temini
Linux hakkında yazılan kitapların sayısı gün
geçtikçe artmaktadır. Yine de en güncel bilgi Internet üzerinde
bulunmaktadır. Elektronik ortamda bulunan iki temel belge çeşidi
bulunmaktadır. Bunlar:
Linux ********ation Project
NASIL (HOWTO)
belgeleridir. NASIL belgelerinin bir kısmının
Türkçeye çevrilmesi işlemi devam etmektedir. Şu ana kadar çevrilen
belgeleri Linux Kullanıcıları Grubu WWW sayfasından bulabilirsiniz.
Yazılım Özellikleri
Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa
olsun, uygulama yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilirler.
Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden
birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlarda yer
almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.
UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamaların
çoğu, değişik platformlar altında bulunduğundan çalıştırılabilir
(executable) olarak dağıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar.
Sözkonusu yazılımı kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu
kendi platformunda derleyerek çalıştırır. Bu tür yazılımların birçoğu
Linux altında kolaylıkla çalıştırılabilmektedir. Bu tür yazılımları
Internet üzerinde çeşitli FTP arşivlerinde bulmak mümkündür.
Linux'a özel veya Linux üzerinde geliştirilen
yazılımlar için standart bazı FTP arşivleri vardır. Bunların en bilineni
Sunsite FTP arşividir. Burada çeşitli dizinler altında konularına göre
ayrılmış bir durumda elektronik devre tasarım yazılımlarından oyun
programlarına kadar birçok değişik yazılım bulunmaktadır. Bu arşivin
Türkiye'de yeralan bir kopyası [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresinde vardır.
Linux'un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması
çesitli şirketlerin (Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux üzerinde çalışan
ticari yazılımlar geliştirmesi sonucunu verdi. Bu konuda ayrıntılı bilgi
için Commercial-HOWTO belgelerinden yararlanabilirsiniz.
Linux üzerinde bulunan uygulamaların ve
yazılımların listeleri için aşağıdaki adreslerden yararlanabilirsiniz:
Linux Applications and Utilities
Scientific Applications on Linux
Linux Software Map
Linux ve Diğer İşletim Sistemleri
Linux ve diğer işletim sistemleri arasındaki
ilişkiyi, benzerlikleri ve farklılıkları bilmek önemlidir. Linux işletim
sistemi, diğer sistemler ile birlikte aynı sabit diski paylaşabilir.
UNIX'i öğrenmek için kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, diğer
işletim sistemlerine karşı her zaman güçlü bir alternatif olmaktadır.
Internet servis sağlayıcılarının büyük çoğunluğu, Linux kullanmakta,
Internet bağlantılarını, e-posta ve haber grubu alış-verişini Linux
sayesinde yapmaktadır.
Bir kişisel bilgisayarı satın aldığınız zaman çok
büyük ihtimalle üzerinde MS-DOS veya türevi bir işletim sistemi
yüklenmiş olduğunu göreceksiniz. Her kullanıcı o veya bu şekilde MS-DOS
ile tanışır. MS-DOS, üzerinde en fazla program yazılan işletim sistemi
olmuş, bu yüzden modern işletim sistemleri çıkmadan önce her
kullanıcının kurtarıcısı gözüyle bakılmıştır. Fakat MS-DOS arabirimi
programlanırken ileriyi düşünemeyen programcılar, bu işletim sistemine
Linux'ta olan bazı hayati özellikleri kazandıramamışlardır. MS-DOS, çok
kullanıcılı bir sistem değildir ve aynı anda birden çok işi yapamaz.
İsterseniz çalıştırılabilecek en geniş programın büyüklüğünü görmek için
mem komutunu kullanmayı deneyin. Linux, sadece üzerindeki hafıza ile
sınırlıdır. 80x86 tabanlı mikroişlemcinin her özelliğini sonuna kadar
kullanır. Bunun sonucu olarak verimli bir işletim sistemi sayılabilir.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen yine de MS-DOS
kullanmak istiyorsunuz. Onun da kolayını bulmuş Linux programcıları.
Ücretsiz dağıtılan MS-DOS ve Windows emülatörü yardımıyla MS-DOS altında
çalışan programların hemen hepsi Linux'la birlikte de çalışabilir.
WinWord 2.0, sysinfo, Civilization ve Qbasic Linux altında sorunsuz
çalışan MS-DOS/Windows programlarından birkaçı.
Profesyonel bir yatırım sayılabilecek Windows
NT'nin çokgörevlilik ve hafızayı mükemmel kullanma gibi özellikleri
vardır. Buna karşılık fiyatı oldukça yüksektir ve çalışmak için gayet
yüksek standartlı bir makina ister.
IBM firmasının geliştirdiği OS/2 de NT'ye benzer
şekilde çokgörevli işletim sistemi olup fiyat/performans oranı açısından
makul sayılabilecek bir işletim sistemi olarak göze çarpar.
Linux, herkese göre bir işletim sistemi değildir.
UNIX'i benimsemeyen bir kullanıcıdan Linux'u kullanmasını
bekleyemezsiniz. Internet'in kendisi UNIX tabanlı olduğu için Linux bu
alanda yukarıda sözü geçen sistemlerden daha avantajlı bir duruma gelir.
Dağıtımı tek firmayla sabit olmadığı için geliştirilme aşamasında
dünyanın dört bir yanından katkı ve destek gelir. UNIX'e belirli bir
standart getirilmesi için yapılan çalışmalara uyan Linux, POSIX
standardını destekler.
RedHat, Caldera gibi çeşitli Linux sürümleri da
piyasada satılmakta, çok zengin bir belge ve arşiv kaynağı ile
kullanıcılara sunulmaktadır. 80x86 tabanlı işlemciler üzerinde
kurulabilen ve Internet üzerinde bedava dağıtılan diğer işletim
sistemlerinden birisi FreeBSD'dir. FreeBSD, bir grup programcı
tarafından BSD standartını 80x86 bilgisayarlara taşımak üzere
geliştirilmiştir ve Linux ile büyük benzerlikleri bulunur.
Linux işletim sisteminin güvenilir ve sağlam
yapısından haberdar olmayan, hatta bu gerçeği bilerek ücretli
sistemlerdem medet uman kişiler vardır. Sabit fikirli olmadan önce bu
sistem hakkında daha fazla verinin dağıtılması, kullanıcıların
bilinçlendirilmesi gereklidir. Bu da ancak, Linux'un yapabildiklerini
göstermekle olabilir.
Türkiye'de ve Dünyada Linux
Eğer Linux'u sever ve bu sistemin
yaygınlaşmasında, bihaber kullanıcılara tanıtımında öncülük etmek
isterseniz, bu bölüm tam size göredir.
Henüz tüzel kişiliği olmayan Türkiye Linux
Kullanıcıları Grubu sayfası Türkiye'de Linux çalışmaları için iyi bir
başlangıç noktasıdır. Türkçe ve İngilizce Türkiye'deki en geniş kapsamlı
Linux sunucusunun genişlemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine
ihtiyaç vardır. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varlığıyla
mümkündür.
Dünyada ve Türkiye'de Internet Servis
Sağlayıcıları (İSS) Linux'u uzunca bir süredir ticari olarak
kullanıyorlar. Uygulama yazılımları da bu yönde kullanıcıların hizmetine
sunuluyor. Fakat güvenlik sorunları nedeniyle Linux kullanan servis
sağlayıcıları, müşterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Açık sistem
kavramının yaygınlaşması da bu sebepten dolayı sekteye uğruyor. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresinde, ticari uygulama yazılımlarına destek veren
bir proje yeralmakta.
SSC (Specialized Systems Consultants), ``Linux
Journal'' adında bir dergiyi başarıyla dağıtıyor. Tirajı onbinleri bulan
bu aylık dergide bu işletim sistemini aktif kullanan herkes için, her
konuda, her düzeyde makale bulmak mümkündür.
Linux ve Donanım Desteği
Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm
sabit disklerle çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde
çalışması mümkün değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır
sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da
piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.
Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya
olmasın Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro
işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı
işlemcilerinde nadiren sorun çıkarsa da) AMD, Cyrix gibi firmaların
işlemcileri de Linux tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan
bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine
gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada
belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc
modelleri, PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde
taşınmıştır.
Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA,
VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel)
veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler.
Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da
bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve
birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.
Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 tabanlı
işlemciler dışında, taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler
ve bilgisayarlar ile konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek
Internet adresleri aşağıda verilmiştir.
Linux/68000
Linux/MIPS
Linux/PowerPC
Linux for Acorn
MacLinux
Compaq Deskpro XL
IBM PS/2 MCA systems
Compaq Contura Aero
IBM ThinkPad
Linux/MIPS
Linux/Alpha
HP PA-RISC
SPARC/Linux
Linux, metin modu kullanırken tüm ekran
kartlarıyla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X
Pencere çalıştırmak isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir.
Sürekli yenileri eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam
listesi vardır.
Hercules mono
VGA / VGA Mono
EGA
ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
OAK OTI-037/67/77/87
Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p,
ET4000AX
IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32,
Trio64, 868, 968
Weitek P9000 (16/32 bpp)
Diamond Viper VLB/PCI
Orchid P9000
Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
Compaq AVGA
Genoa GVGA
MCGA (320x200)
MX MX68000/MX68010
NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
RealTek RTG3106
Video 7 / Headland Technologies HT216-32
Western Digital/Paradise PVGA1,
WD90C00/10/11/24/30/31/33
Hyundai HGC-1280
Sigma LaserView PLUS
Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri
Linux, standart IDE, bazı ESDI, hemen hemen tüm
SCSI ve nadiren kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler.
Aslında Linux çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden,
Bootp protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın
kaynaklarını kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit
olmalıdır. Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski
Linux da görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer
ayırmalısınız. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski
ayrı bir dizin altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux
kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.
Sabit diskler, denetleyicileri desteklendiği
sürece Linux altında kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar
SCSI denetleyicilerle çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa
makinanız CD-ROM'u da tanıyacaktır. Linux, CD-ROM'ların standart iso9660
dosya sistemini de tanır.
Desteklenenen kartlar,
AMI Fast Disk VLB/EISA
Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x,
AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
Always IN2000
BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx,
TMC-950
Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0
(PCI)
Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408)
(ISA/VLB)
Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VLB)
Western Digital WD7000 SCSI
AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
Iomega PC2/2B
Qlogic (ISP1020) (PCI)
Ricoh GSI-8
Ethernet Kartları
Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır.
Genellikle yaygın olarak kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır.
Aşağıda desteklenen ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır.
PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarının uyumlu olanları, çok nadir
kullanıldıkları için burada belirtilmeyecektir.
3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507,
3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP
J2405A,
NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
AT&T GIS WaveLAN
Allied Telesis AT1700
Ansel Communications AC3200 EISA
Apricot Xen-II
Cabletron E21xx
DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
New Media Ethernet
Racal-Interlan NI5210, NI6510
PureData PDUC8028, PDI8023
SEEQ 8005
SMC Ultra
Schneider & Koch G16
Western Digital WD80x3
Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter
Ses Kartları
Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği
var. SoundBlaster16 ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12
DSP (digital signal processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux
üzerinde kullanamazsınız.
Desteklenen ses kartları,
6850 UART MIDI
Adlib (OPL2)
Audio Excell DSP16
Aztech Sound Galaxy NX Pro
Crystal CS4232
CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
Ensoniq SoundScape
AWE 32
Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
MPU-401 MIDI
MediaTriX AudioTriX Pro
Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16
(Jazz), Pro Audio Spectrum 16
Microsoft Sound System (AD1848)
OAK OTI-601D cards (Mozart)
OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster
16
Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
Wave Blaster
Fare
Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems
serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI
XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse
destekler.
Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft
ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.
Modem, Yazıcı ve Oyun Çubuğu
Hem internal (kasa içine takılan) hem de external
(kasanın dışında kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı
şekilde paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici
desteklenir. İsterseniz bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla
makinaya paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpr yazılımı, yazıcılara
erişimi sağlamak için kullanılır.
Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan
çekirdeğe eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.
Aşağıda, Linux'un desteklediği giriş/çıkış
kartlarının geniş bir listesi vardır.
AST FourPort and clones
Accent Async-4
Arnet Multiport-8
Bell Technologies HUB6
Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
Computone ValuePort
DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
PC-COMM 4-port (4 port)
SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's)
STB 4-COM (4 port)
Twincom ACI/550
Usenet Serial Board II (4 port)
Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64
Linux'un Getirileri ve ***ürüleri
Pekçok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir.
Belki de cevap önce kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir.
Değişik yerlerde Linux kullanılması ve bunun sonuçları hakkında
gözlemlediklerimizin ışığı altında çok kabaca:
Eğer,
Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara
dayanıyorsa, bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi
olmanız gerektiğine inanmıyorsanız, bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza
gitmiyorsa, sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten
hoşlanmıyorsanız, bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu
sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız
Linux kesinlikle size göre değil.
Ama eğer,
Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız,
bilgisayarda çıkan problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa, diğer
işletim sistemlerinin sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız,
donanımınızdan daha çok performans istiyorsanız, UNIX işletim sistemi
ile çalışmayı seviyorsanız
Linux size göre olabilir.
Getirileri
UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar
kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir
yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizder. Sadece işletim sisteminin
maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu
donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol
yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir
Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım
başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken
yatırıma göre çok düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki
katına çıkarmak için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını
iki katına çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin.
Fakat şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması
genelde gözardı edilir.
Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi
açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.
Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en
büyük yararı, eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları
sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine
göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin
özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek
kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece
kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak
daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI
donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer
vermezsiniz)
Dezavantajları
Linux'un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok
kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır. ``Ciddi bir şey
olsa, bedava olmazdı !'' kanısı oldukça yaygındır.
Linux'un sürekli gelişiyor olması en büyük
dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala
Windows95 programlarını çalıştıramıyor
), gelişimin bazı
aşamalarında topyekün değişiklikler yapılması, gelişimi takip etmek
için bazen sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim
sistemine güvenmemesine yol açmıştır.
Linux herhangi bir ticari destek altında
gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı işletim sisteminin ticari
kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanısıra diğer işletim sistemlerinde
olan teknik destek, dağıtım ve belgelendirme alanlarında eksikleri
vardır. Özellikle teknik destek eksikliği, anahtar teslim çözümlere
alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını
sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
Bu konudaki eksikliği gidermek için çeşitli
gönüllü kuruluşlar, kullanıcı grupları oluşmuştur. Zamanla Linux teknik
desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda tüm dünyada
Linux çözümleri konusunda teknik destek veren danışmanlar bulunmaktadır.
Bu kişiler ve kurumlar hakkında ayrıntılı bilgiyi Consultants-HOWTO
belgesinde bulabilirsiniz.
Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari
kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde
gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer
işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen,
belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. ( Mesela oyunlar )
Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit
kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler
kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip
olmalarını gerektirmektedir.
Sonuç olarak: Biz uzun süre Linux kullandık ve
çok zevk aldık. Diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok
uygulamayı Linux sayesinde gerçekleştirdik. Belirli bir donanım ile
gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde olduğunu
gördük. Ne var ki her uygulama için Linux'un ideal bir çözüm olarak
ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde
üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim
sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.
Temel Komutlar
Daha önce UNIX tabanlı bir işletim sisteminde
çalışanlar için Linux, öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır.
Standart bir UNIX sisteminde yeralan hemen hemen tüm komutlar, Linux'a
taşınmıştır. Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, sed, awk gibi programcının
işini kolaylaştıran diller, ls, less, finger gibi temel her türlü
komut, Linux'ta vardır.
Ağ ve Internet uygulamaları için elm ve pine
(Pine Is Not Elm :-) yanında metin editörleri olarak vi, vim (vi'ın daha
gelişmiş sürümü), pico ve joe sayılabilir. Editörlerden, bizde fazla
bilinmeyen Emacs da Linux altında denemeye değer programlardandır.
Kelime işlem programlarından troff, groff (GNU roff) ve daha modern
metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX sayılabilir.
Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi)
başında görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım
ve programlar üreten bir kuruluştur. GNU, lisansını ve yazarını korumak
koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına
dağıtır. GNU bash ve tcsh, Linux altında en çok rağbet edilen iki kabuk
ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh sayılabilir.
Kabuklar hakkında daha geniş bilgiyi, Bash Kabuğu konu başlığı altında
bulabilirsiniz.
Uygulama Programları
Linux üzerinde ver tabanı uygulamaları ortalama
bir kullanıcının ihtiyacını karşılayabilir. Postgres, Mbase, msql ve
Ingres gibi profesyonel yazılımlar Linux ve diğer platformlarda
istemci/sunucu bazda görev yapabilirler. Özellikle Postgres, uygulama
kolaylığı ve C, perl, tcl gibi birçok dile yönelik arabirimiyle göze
çarpar.
Mühendislik yazılımları arasında gnuplot
(grafiksel veri analiz yazılımı), xspread ve xfractint (fraktal yaratma
programı) sayılabilir.
Doğru seçilmiş bir donanım üzerinde kurulan bir
Linux makinası, hemen her tür çokluortam (multimedia) uygulamalarını
rahatlıkla çalıştırabilir. En az Pentium tabanlı, 32Mbayt RAM ve 2GB
sabit diske sahip makina yardımıyla ticari olarak satılan çokluortam
uygulamalarını kullanabilirsiniz. Linux, hemen her türlü ses kartını
desteklediğinden ses dosyalarının, workman, Cdplayer gibi programlar
yardımıyla kolayca çalınması mümkün olur. MIDI editörleri ve bir
sentezleyici ile kendi müzik stüdyonuzu kurabilirsiniz.
Biraz oyun oynamak mı istediniz? Doom, Quake,
Abuse, Xtetris, FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun
Linux'ta da var. ODTÜ'de yüzlerce öğrenciyi bilgisayar başına mıhlayan
MUD (Multi User Dungeon) oyunlarını sunan makinaların birkısmı Linux
idi.
Bu oyunları çeşitli ftp adrteslerinden ücretsiz
temin edebilirsiniz.
X Pencere Arabirimi
Linux işletim sistemi altında X Pencere sistemi
ile Windows altındaki gibi grafik arabirimiyle birlikte
çalışabilirsiniz. Windows ile uğraşan herkes rahatlıkla X Pencere
Arabirimine geçiş yapabilir. X ile ekranda aynı anda birden fazla
pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla uygulama aynı anda
kontrol edilebilir.
Pekçok uygulamanın (özellikle Internet tabanlı) X
üzerinde çalışan sürümleri vardır. Bu sayede metin tabanlı ekrana
(vt100) dönmeden her işinizi X yardımıyla tamamlayabilme şansınız olur.
Bu sayede Linux, bir iş istasyonu görünümüne ve kullanışlılığına sahip
olacaktır.
X pencere denetleyici (window manager - wm)
kullanıcı ile X arasında bekler ve klavye ile fareden aldığı emirleri
ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin açılması, kapatılması
ve yerlerinin değiştirilmesi gibi komutlardır. Sıkça kullanılan pencere
denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir.
__________________
Linux, serbestçe dağıtılabilen, çokgörevli, çok kullanıcılı UNIX
işletim sistemi türevidir. Linux, Internet üzerinde ilgili ve meraklı
birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC
uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen
ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
UNIX 70'li yılların ortalarında büyük
bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak
geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya
çıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli
markası olduğundan dolayı birçok şirket, aynı temele dayanan işletim
sistemleri için değişik isimler kullanagelmişlerdir. Örnek olarak
Hewlett-Packard HP-UX
IBM AIX
Sun Microsystems SunOS
kullanmaktadırlar. Bugün kişisel bilgisayarlardan
süper bilgisayarlara kadar biçok bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX
türevleri mevcuttur. Ne var ki bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir
noktada durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.
Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde
öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve Internet üzerinde meraklı bir çok
yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux gelişimi açık bir
şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık
olarak Internet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında
kullanıcılar tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tesbit
edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme
aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim
sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir.
Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından
biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından
tesbit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla
düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri saatler içerisinde
güncellenebilmektedir.
Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş
olan Minix işletim sistemine dayanmaktadır. Linus Torvalds boş
zamanlarında Minix'ten daha iyi bir Minix işletim sistemi yaratmak
düşüncesiyle 1991 Ağustos sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini
oluşturdu. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı.
Linus, comp.os.minix haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim
sistemi geliştirmekte olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını
beklediğini yazmıştı. İşletim sisteminin çekirdeği için verilen
numaralar kısa sürede bir standart kazandı. a.x.y seklinde belirtilen
çekirdek türevlerinde y bulunulan seviyeyi, x gelişim aşamasını
göstermektedir. Tek sayılı x'ler geliştirme aşamalarını çift sayılı x'
ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik
Linux sürümlerini belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ağustos 1997
içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux çekirdeği 2.0.30, en son
gelişim aşamasındaki çekirdek ise 2.1.47'dir.
Linux gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme
göstermiş, çesitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım
desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve
uygulama yazılımlarını biraraya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve
kullanımını yaygınlaştırmışlardır.
Linux'un Desteklediği Donanımlar
Linux şu anda başta IBM-PC uyumlu kişisel
bilgisayarlar olmak üzere Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanlı
bilgisayarlar üzerinde, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları, Alpha
işlemcili kişisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM
mimarilerinde çalışmaktadır.
IBM uyumlu kişisel bilgisayarlar üzerinde 80386
ve üzeri (80486 80586 Pentium PentiumPro ve türevleri) değişik
üreticilerin işlemcileri ile sorunsuz olarak çalışmaktadır. 80286 ve
8086 işlemcili bilgisayarlar için sınırlı kabiliyette Linux uygulamaları
mevcuttur.
AGP, PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her
türlü anakartı desteklemektedir.
Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM
desteklenmektedir.
AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL
veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartına uyumlu destek bulunduğu
sürece SCSI diskler ve diğer cihazlar desteklenmektedir.
IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri ve bazı özel CD-ROM
kontrol kartları desteklenmektedir.
Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya
uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Pencere ortamında genel VGA ve SVGA
uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok
görüntü kartı desteklenmektedir.
Birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı, ISDN, ATM,
FDDI, SLIP, CSLIP, PPP desteği verilmektedir.
Başta SoundBlaster, Gravis Ultrasound olmak üzere
birçok ses kartı desteklenmektedir.
Linux altında hangi donanımların desteklendiği
ile ilgili ayrıntılı bilgiyi
Hardware-HOWTO'dan alabilirsiniz. HOWTO belgeleri
hakkında daha geniş bilgi ve nereden temin edeceğiniz kitabın sonunda
ayrıntılıca anlatılmıştır.
Makinanızda Linux çalıştırmak için kullanacağınız
uygulamalara bağlı olarak en az bir 386SX işlemci ve 4 Mbyte RAM'a
ihtiyaç duyacaksınız. Sabit disk üzerinde ise en az 40 Mbyte'lik bir
alan ayırmanız gerekecektir. Rahat bir kullanım için en az 8 Mbyte RAM
ve 200 Mbyte sabit disk ve bir 486 işlemci önerilmektedir.
Linux'un Kullanım Amaçları
Ücretsiz olarak dağıtılıyor ve gelişiminin hala
devam ediyor olması biçcok kişinin Linux'un profesyonel alanlarda
kullanılamayacağının düşünmesine yol açmaktadır. Oysa Linux işletim
sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanım başta olmak üzere birçok
alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Kişisel Kullanım
Linux evinde veya işinde UNIX işletim sistemi
altında çalışmak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle işi
veya eğitimi sırasında UNIX platformlar altında çalışmak, uygulamalar
kullanmak veya yazılım geliştiren kişiler kendi kişisel
bilgisayarlarında benzer ortamı yakalayabilmekte ve işlerini kendi
kişisel bilgisayarlarında gerçekleştirebilmektedirler. Bunlara ek olarak
Linux altında yer alan uygulamalar giderek sıradan bir kullanıcı için
bile bu işletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini sağlamaktadır.
Gelişimleri henüz tamamlanmamış olmasına rağmen, herhangi bir kişisel
bilgisayardan beklenebilecek yazı editörleri, hesap cetvelleri, çizim
yazılımları, veri tabanları birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye
gelmiştir. Örneğin LaTeX kullanıcıları MS-DOS altında buldukları
desteğin çok daha fazlasını Linux altında bulabilmektedirler.
Internet Sunucusu
Linux doğrudan TCP/IP desteği ile gelmektedir. Bu
yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar ağlarında hem istemci hem de sunucu
olarak yaygın kullanım bulmuştur. Üzerinde hali hazırda bulunan
servislerin çeşitliliği, yeni çıkan servislere hızlı ayak uydurması,
kolay yapılandırılabilmesi ve özellikle de düşük maliyeti sebebi ile
yaygın olarak Internet servislerinin verilmesi amacıyla
kullanılmaktadır. Zamanla verdiği ağ servisleri başka protokollere
destek verecek sekilde genişletilmiştir. Şu anda Linux
WWW sunucu
DNS sunucu
NFS sunucu
NIS sunucu
X Pencere sunucu
BOOTP sunucu
SMTP sunucu
FTP sunucu
listitemST sunucu
NEWS sunucu
gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanısıra
NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk
ve yazıcı servisi)
SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT
ve WfW için disk ve yazıcı servisi)
APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar
için disk ve yazıcı servisi)
verebilmektedir.
Ağ Elemanı
Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının
yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden
fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router)
olarak da kullanılabilmektedir. Özellikle farklı protokoller arası bir
geçiş elemanı olarak yaygın şekilde Linux'tan yararlanılmaktadır. Ayırca
yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik amacıyla
güvenlik duvarı (firewall) olarak yapılandırılabilmektedir. Buna ek
olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segmanın trafiğini birbirinden ayıran
bir köprü (bridge) olarak da
hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin
bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux
kullanılmaktadır.
Nereden Linux Bulabilirim?
Linux işletim sistemiminin temelini oluşturan
çekirdek, bu çekirdeğin kullandığı destek kütüphaneleri ve uygulama
yazılımları bir araya getirilerek, yükleme yazılımları da eklenerek
Linux dağıtımları meydana getirilmektedir. Bu dağıtımlar temel olarak
bir kullanıcının Linux kullanmak için ihtiyaç duyabileceği bir çok
yazılımı bir araya getirirler. Bu dağıtımların çoğu Internet üzerinde
anonim FTP arşivlerinde bulunabilmektedirler. Internet erişimi
bulunmayan kişilerinde (veya Internet'ten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen
kişilerin) yararlanabilmesi için çesitli CD-ROM şirketleri tarafından
CD-ROM üzerinde dağıtımlar meydana getirilmiştir.
Linux dağıtımları ve bunların nereden temin
edilebileceği hakkında ayrıntılı bilgi, Linux Kurulumu ve Başlangıç
başlığı altında bulunabilir.
Belge Temini
Linux hakkında yazılan kitapların sayısı gün
geçtikçe artmaktadır. Yine de en güncel bilgi Internet üzerinde
bulunmaktadır. Elektronik ortamda bulunan iki temel belge çeşidi
bulunmaktadır. Bunlar:
Linux ********ation Project
NASIL (HOWTO)
belgeleridir. NASIL belgelerinin bir kısmının
Türkçeye çevrilmesi işlemi devam etmektedir. Şu ana kadar çevrilen
belgeleri Linux Kullanıcıları Grubu WWW sayfasından bulabilirsiniz.
Yazılım Özellikleri
Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa
olsun, uygulama yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilirler.
Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden
birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlarda yer
almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.
UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamaların
çoğu, değişik platformlar altında bulunduğundan çalıştırılabilir
(executable) olarak dağıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar.
Sözkonusu yazılımı kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu
kendi platformunda derleyerek çalıştırır. Bu tür yazılımların birçoğu
Linux altında kolaylıkla çalıştırılabilmektedir. Bu tür yazılımları
Internet üzerinde çeşitli FTP arşivlerinde bulmak mümkündür.
Linux'a özel veya Linux üzerinde geliştirilen
yazılımlar için standart bazı FTP arşivleri vardır. Bunların en bilineni
Sunsite FTP arşividir. Burada çeşitli dizinler altında konularına göre
ayrılmış bir durumda elektronik devre tasarım yazılımlarından oyun
programlarına kadar birçok değişik yazılım bulunmaktadır. Bu arşivin
Türkiye'de yeralan bir kopyası [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresinde vardır.
Linux'un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması
çesitli şirketlerin (Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux üzerinde çalışan
ticari yazılımlar geliştirmesi sonucunu verdi. Bu konuda ayrıntılı bilgi
için Commercial-HOWTO belgelerinden yararlanabilirsiniz.
Linux üzerinde bulunan uygulamaların ve
yazılımların listeleri için aşağıdaki adreslerden yararlanabilirsiniz:
Linux Applications and Utilities
Scientific Applications on Linux
Linux Software Map
Linux ve Diğer İşletim Sistemleri
Linux ve diğer işletim sistemleri arasındaki
ilişkiyi, benzerlikleri ve farklılıkları bilmek önemlidir. Linux işletim
sistemi, diğer sistemler ile birlikte aynı sabit diski paylaşabilir.
UNIX'i öğrenmek için kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, diğer
işletim sistemlerine karşı her zaman güçlü bir alternatif olmaktadır.
Internet servis sağlayıcılarının büyük çoğunluğu, Linux kullanmakta,
Internet bağlantılarını, e-posta ve haber grubu alış-verişini Linux
sayesinde yapmaktadır.
Bir kişisel bilgisayarı satın aldığınız zaman çok
büyük ihtimalle üzerinde MS-DOS veya türevi bir işletim sistemi
yüklenmiş olduğunu göreceksiniz. Her kullanıcı o veya bu şekilde MS-DOS
ile tanışır. MS-DOS, üzerinde en fazla program yazılan işletim sistemi
olmuş, bu yüzden modern işletim sistemleri çıkmadan önce her
kullanıcının kurtarıcısı gözüyle bakılmıştır. Fakat MS-DOS arabirimi
programlanırken ileriyi düşünemeyen programcılar, bu işletim sistemine
Linux'ta olan bazı hayati özellikleri kazandıramamışlardır. MS-DOS, çok
kullanıcılı bir sistem değildir ve aynı anda birden çok işi yapamaz.
İsterseniz çalıştırılabilecek en geniş programın büyüklüğünü görmek için
mem komutunu kullanmayı deneyin. Linux, sadece üzerindeki hafıza ile
sınırlıdır. 80x86 tabanlı mikroişlemcinin her özelliğini sonuna kadar
kullanır. Bunun sonucu olarak verimli bir işletim sistemi sayılabilir.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen yine de MS-DOS
kullanmak istiyorsunuz. Onun da kolayını bulmuş Linux programcıları.
Ücretsiz dağıtılan MS-DOS ve Windows emülatörü yardımıyla MS-DOS altında
çalışan programların hemen hepsi Linux'la birlikte de çalışabilir.
WinWord 2.0, sysinfo, Civilization ve Qbasic Linux altında sorunsuz
çalışan MS-DOS/Windows programlarından birkaçı.
Profesyonel bir yatırım sayılabilecek Windows
NT'nin çokgörevlilik ve hafızayı mükemmel kullanma gibi özellikleri
vardır. Buna karşılık fiyatı oldukça yüksektir ve çalışmak için gayet
yüksek standartlı bir makina ister.
IBM firmasının geliştirdiği OS/2 de NT'ye benzer
şekilde çokgörevli işletim sistemi olup fiyat/performans oranı açısından
makul sayılabilecek bir işletim sistemi olarak göze çarpar.
Linux, herkese göre bir işletim sistemi değildir.
UNIX'i benimsemeyen bir kullanıcıdan Linux'u kullanmasını
bekleyemezsiniz. Internet'in kendisi UNIX tabanlı olduğu için Linux bu
alanda yukarıda sözü geçen sistemlerden daha avantajlı bir duruma gelir.
Dağıtımı tek firmayla sabit olmadığı için geliştirilme aşamasında
dünyanın dört bir yanından katkı ve destek gelir. UNIX'e belirli bir
standart getirilmesi için yapılan çalışmalara uyan Linux, POSIX
standardını destekler.
RedHat, Caldera gibi çeşitli Linux sürümleri da
piyasada satılmakta, çok zengin bir belge ve arşiv kaynağı ile
kullanıcılara sunulmaktadır. 80x86 tabanlı işlemciler üzerinde
kurulabilen ve Internet üzerinde bedava dağıtılan diğer işletim
sistemlerinden birisi FreeBSD'dir. FreeBSD, bir grup programcı
tarafından BSD standartını 80x86 bilgisayarlara taşımak üzere
geliştirilmiştir ve Linux ile büyük benzerlikleri bulunur.
Linux işletim sisteminin güvenilir ve sağlam
yapısından haberdar olmayan, hatta bu gerçeği bilerek ücretli
sistemlerdem medet uman kişiler vardır. Sabit fikirli olmadan önce bu
sistem hakkında daha fazla verinin dağıtılması, kullanıcıların
bilinçlendirilmesi gereklidir. Bu da ancak, Linux'un yapabildiklerini
göstermekle olabilir.
Türkiye'de ve Dünyada Linux
Eğer Linux'u sever ve bu sistemin
yaygınlaşmasında, bihaber kullanıcılara tanıtımında öncülük etmek
isterseniz, bu bölüm tam size göredir.
Henüz tüzel kişiliği olmayan Türkiye Linux
Kullanıcıları Grubu sayfası Türkiye'de Linux çalışmaları için iyi bir
başlangıç noktasıdır. Türkçe ve İngilizce Türkiye'deki en geniş kapsamlı
Linux sunucusunun genişlemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine
ihtiyaç vardır. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varlığıyla
mümkündür.
Dünyada ve Türkiye'de Internet Servis
Sağlayıcıları (İSS) Linux'u uzunca bir süredir ticari olarak
kullanıyorlar. Uygulama yazılımları da bu yönde kullanıcıların hizmetine
sunuluyor. Fakat güvenlik sorunları nedeniyle Linux kullanan servis
sağlayıcıları, müşterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Açık sistem
kavramının yaygınlaşması da bu sebepten dolayı sekteye uğruyor. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresinde, ticari uygulama yazılımlarına destek veren
bir proje yeralmakta.
SSC (Specialized Systems Consultants), ``Linux
Journal'' adında bir dergiyi başarıyla dağıtıyor. Tirajı onbinleri bulan
bu aylık dergide bu işletim sistemini aktif kullanan herkes için, her
konuda, her düzeyde makale bulmak mümkündür.
Linux ve Donanım Desteği
Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm
sabit disklerle çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde
çalışması mümkün değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır
sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da
piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.
Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya
olmasın Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro
işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı
işlemcilerinde nadiren sorun çıkarsa da) AMD, Cyrix gibi firmaların
işlemcileri de Linux tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan
bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine
gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada
belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc
modelleri, PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde
taşınmıştır.
Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA,
VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel)
veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler.
Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da
bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve
birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.
Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 tabanlı
işlemciler dışında, taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler
ve bilgisayarlar ile konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek
Internet adresleri aşağıda verilmiştir.
Linux/68000
Linux/MIPS
Linux/PowerPC
Linux for Acorn
MacLinux
Compaq Deskpro XL
IBM PS/2 MCA systems
Compaq Contura Aero
IBM ThinkPad
Linux/MIPS
Linux/Alpha
HP PA-RISC
SPARC/Linux
Linux, metin modu kullanırken tüm ekran
kartlarıyla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X
Pencere çalıştırmak isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir.
Sürekli yenileri eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam
listesi vardır.
Hercules mono
VGA / VGA Mono
EGA
ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
OAK OTI-037/67/77/87
Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p,
ET4000AX
IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32,
Trio64, 868, 968
Weitek P9000 (16/32 bpp)
Diamond Viper VLB/PCI
Orchid P9000
Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
Compaq AVGA
Genoa GVGA
MCGA (320x200)
MX MX68000/MX68010
NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
RealTek RTG3106
Video 7 / Headland Technologies HT216-32
Western Digital/Paradise PVGA1,
WD90C00/10/11/24/30/31/33
Hyundai HGC-1280
Sigma LaserView PLUS
Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri
Linux, standart IDE, bazı ESDI, hemen hemen tüm
SCSI ve nadiren kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler.
Aslında Linux çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden,
Bootp protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın
kaynaklarını kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit
olmalıdır. Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski
Linux da görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer
ayırmalısınız. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski
ayrı bir dizin altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux
kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.
Sabit diskler, denetleyicileri desteklendiği
sürece Linux altında kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar
SCSI denetleyicilerle çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa
makinanız CD-ROM'u da tanıyacaktır. Linux, CD-ROM'ların standart iso9660
dosya sistemini de tanır.
Desteklenenen kartlar,
AMI Fast Disk VLB/EISA
Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x,
AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
Always IN2000
BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx,
TMC-950
Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0
(PCI)
Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408)
(ISA/VLB)
Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VLB)
Western Digital WD7000 SCSI
AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
Iomega PC2/2B
Qlogic (ISP1020) (PCI)
Ricoh GSI-8
Ethernet Kartları
Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır.
Genellikle yaygın olarak kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır.
Aşağıda desteklenen ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır.
PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarının uyumlu olanları, çok nadir
kullanıldıkları için burada belirtilmeyecektir.
3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507,
3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP
J2405A,
NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
AT&T GIS WaveLAN
Allied Telesis AT1700
Ansel Communications AC3200 EISA
Apricot Xen-II
Cabletron E21xx
DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
New Media Ethernet
Racal-Interlan NI5210, NI6510
PureData PDUC8028, PDI8023
SEEQ 8005
SMC Ultra
Schneider & Koch G16
Western Digital WD80x3
Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter
Ses Kartları
Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği
var. SoundBlaster16 ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12
DSP (digital signal processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux
üzerinde kullanamazsınız.
Desteklenen ses kartları,
6850 UART MIDI
Adlib (OPL2)
Audio Excell DSP16
Aztech Sound Galaxy NX Pro
Crystal CS4232
CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
Ensoniq SoundScape
AWE 32
Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
MPU-401 MIDI
MediaTriX AudioTriX Pro
Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16
(Jazz), Pro Audio Spectrum 16
Microsoft Sound System (AD1848)
OAK OTI-601D cards (Mozart)
OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster
16
Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
Wave Blaster
Fare
Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems
serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI
XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse
destekler.
Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft
ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.
Modem, Yazıcı ve Oyun Çubuğu
Hem internal (kasa içine takılan) hem de external
(kasanın dışında kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı
şekilde paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici
desteklenir. İsterseniz bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla
makinaya paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpr yazılımı, yazıcılara
erişimi sağlamak için kullanılır.
Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan
çekirdeğe eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.
Aşağıda, Linux'un desteklediği giriş/çıkış
kartlarının geniş bir listesi vardır.
AST FourPort and clones
Accent Async-4
Arnet Multiport-8
Bell Technologies HUB6
Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
Computone ValuePort
DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
PC-COMM 4-port (4 port)
SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's)
STB 4-COM (4 port)
Twincom ACI/550
Usenet Serial Board II (4 port)
Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64
Linux'un Getirileri ve ***ürüleri
Pekçok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir.
Belki de cevap önce kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir.
Değişik yerlerde Linux kullanılması ve bunun sonuçları hakkında
gözlemlediklerimizin ışığı altında çok kabaca:
Eğer,
Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara
dayanıyorsa, bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi
olmanız gerektiğine inanmıyorsanız, bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza
gitmiyorsa, sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten
hoşlanmıyorsanız, bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu
sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız
Linux kesinlikle size göre değil.
Ama eğer,
Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız,
bilgisayarda çıkan problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa, diğer
işletim sistemlerinin sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız,
donanımınızdan daha çok performans istiyorsanız, UNIX işletim sistemi
ile çalışmayı seviyorsanız
Linux size göre olabilir.
Getirileri
UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar
kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir
yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizder. Sadece işletim sisteminin
maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu
donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol
yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir
Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım
başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken
yatırıma göre çok düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki
katına çıkarmak için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını
iki katına çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin.
Fakat şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması
genelde gözardı edilir.
Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi
açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.
Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en
büyük yararı, eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları
sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine
göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin
özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek
kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece
kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak
daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI
donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer
vermezsiniz)
Dezavantajları
Linux'un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok
kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır. ``Ciddi bir şey
olsa, bedava olmazdı !'' kanısı oldukça yaygındır.
Linux'un sürekli gelişiyor olması en büyük
dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala
Windows95 programlarını çalıştıramıyor
), gelişimin bazıaşamalarında topyekün değişiklikler yapılması, gelişimi takip etmek
için bazen sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim
sistemine güvenmemesine yol açmıştır.
Linux herhangi bir ticari destek altında
gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı işletim sisteminin ticari
kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanısıra diğer işletim sistemlerinde
olan teknik destek, dağıtım ve belgelendirme alanlarında eksikleri
vardır. Özellikle teknik destek eksikliği, anahtar teslim çözümlere
alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını
sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
Bu konudaki eksikliği gidermek için çeşitli
gönüllü kuruluşlar, kullanıcı grupları oluşmuştur. Zamanla Linux teknik
desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda tüm dünyada
Linux çözümleri konusunda teknik destek veren danışmanlar bulunmaktadır.
Bu kişiler ve kurumlar hakkında ayrıntılı bilgiyi Consultants-HOWTO
belgesinde bulabilirsiniz.
Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari
kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde
gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer
işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen,
belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. ( Mesela oyunlar
) Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit
kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler
kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip
olmalarını gerektirmektedir.
Sonuç olarak: Biz uzun süre Linux kullandık ve
çok zevk aldık. Diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok
uygulamayı Linux sayesinde gerçekleştirdik. Belirli bir donanım ile
gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde olduğunu
gördük. Ne var ki her uygulama için Linux'un ideal bir çözüm olarak
ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde
üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim
sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.
Temel Komutlar
Daha önce UNIX tabanlı bir işletim sisteminde
çalışanlar için Linux, öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır.
Standart bir UNIX sisteminde yeralan hemen hemen tüm komutlar, Linux'a
taşınmıştır. Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, sed, awk gibi programcının
işini kolaylaştıran diller, ls, less, finger gibi temel her türlü
komut, Linux'ta vardır.
Ağ ve Internet uygulamaları için elm ve pine
(Pine Is Not Elm :-) yanında metin editörleri olarak vi, vim (vi'ın daha
gelişmiş sürümü), pico ve joe sayılabilir. Editörlerden, bizde fazla
bilinmeyen Emacs da Linux altında denemeye değer programlardandır.
Kelime işlem programlarından troff, groff (GNU roff) ve daha modern
metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX sayılabilir.
Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi)
başında görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım
ve programlar üreten bir kuruluştur. GNU, lisansını ve yazarını korumak
koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına
dağıtır. GNU bash ve tcsh, Linux altında en çok rağbet edilen iki kabuk
ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh sayılabilir.
Kabuklar hakkında daha geniş bilgiyi, Bash Kabuğu konu başlığı altında
bulabilirsiniz.
Uygulama Programları
Linux üzerinde ver tabanı uygulamaları ortalama
bir kullanıcının ihtiyacını karşılayabilir. Postgres, Mbase, msql ve
Ingres gibi profesyonel yazılımlar Linux ve diğer platformlarda
istemci/sunucu bazda görev yapabilirler. Özellikle Postgres, uygulama
kolaylığı ve C, perl, tcl gibi birçok dile yönelik arabirimiyle göze
çarpar.
Mühendislik yazılımları arasında gnuplot
(grafiksel veri analiz yazılımı), xspread ve xfractint (fraktal yaratma
programı) sayılabilir.
Doğru seçilmiş bir donanım üzerinde kurulan bir
Linux makinası, hemen her tür çokluortam (multimedia) uygulamalarını
rahatlıkla çalıştırabilir. En az Pentium tabanlı, 32Mbayt RAM ve 2GB
sabit diske sahip makina yardımıyla ticari olarak satılan çokluortam
uygulamalarını kullanabilirsiniz. Linux, hemen her türlü ses kartını
desteklediğinden ses dosyalarının, workman, Cdplayer gibi programlar
yardımıyla kolayca çalınması mümkün olur. MIDI editörleri ve bir
sentezleyici ile kendi müzik stüdyonuzu kurabilirsiniz.
Biraz oyun oynamak mı istediniz? Doom, Quake,
Abuse, Xtetris, FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun
Linux'ta da var. ODTÜ'de yüzlerce öğrenciyi bilgisayar başına mıhlayan
MUD (Multi User Dungeon) oyunlarını sunan makinaların birkısmı Linux
idi.
Bu oyunları çeşitli ftp adrteslerinden ücretsiz
temin edebilirsiniz.
X Pencere Arabirimi
Linux işletim sistemi altında X Pencere sistemi
ile Windows altındaki gibi grafik arabirimiyle birlikte
çalışabilirsiniz. Windows ile uğraşan herkes rahatlıkla X Pencere
Arabirimine geçiş yapabilir. X ile ekranda aynı anda birden fazla
pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla uygulama aynı anda
kontrol edilebilir.
Pekçok uygulamanın (özellikle Internet tabanlı) X
üzerinde çalışan sürümleri vardır. Bu sayede metin tabanlı ekrana
(vt100) dönmeden her işinizi X yardımıyla tamamlayabilme şansınız olur.
Bu sayede Linux, bir iş istasyonu görünümüne ve kullanışlılığına sahip
olacaktır.
X pencere denetleyici (window manager - wm)
kullanıcı ile X arasında bekler ve klavye ile fareden aldığı emirleri
ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin açılması, kapatılması
ve yerlerinin değiştirilmesi gibi komutlardır. Sıkça kullanılan pencere
denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir.
__________________
